Niemowlę zaciska piąstki

Dzisiaj o odruchu chwytnym i jak pomóc dziecku gdy zaciska piąstki.

W pierwszych trzech miesiącach życia dziecko rozwija szereg odruchów, które pomagają mu przetrwać. Odruchy te obejmują m.in. odruch szukania, ssania, Moro i chwytny. Odruch chwytny pojawia się już w 16. tygodniu życia płodowego.

Odruch chwytny polega na zaciskaniu paluszków w odpowiedzi na delikatny dotyk wewnętrznej części dłoni dziecka. Ten naturalny mechanizm sprawia, że niemowlę jest w stanie utrzymać mocny chwyt, nawet umożliwiający uniesienie go nad podłoże. Dlatego kiedy damy dziecku chwycić kciuki to dźwiga się jakby chciało usiąść – gdy zrobimy tak noworodkowi czy niemowlakowi do 3 m-ca życia to jesteśmy w stanie go podnieść do siadu-oczywiście tego nie robimy.

Taka reakcja dziecka na ten bodziec jest automatyczna i niezależna od ich woli. Jest odruchowa. 

Z biegiem czasu, gdy kontrolę nad ruchami zaczynają przejmować bardziej zaawansowane obszary ośrodkowego układu nerwowego, odruch chwytny stopniowo integruje się. Około 4. miesiąca życia (a najpóźniej w szóstym) drażnienie wewnętrznej strony dłoni maluszka nie powinno już wywoływać spontanicznej reakcji zaciskania piąstki. 

Jeżeli jednak zauważymy, że odruch jest słaby, asymetryczny, nadmiernie silny lub nie ulega integracji w określonym czasie, powinniśmy rozważyć skonsultowanie się z lekarzem. W pierwszej kolejności warto podzielić się swoimi obawami z pediatrą, który prawdopodobnie zasugeruje wizytę u fizjoterapeuty dziecięcego w takiej sytuacji.

Odruch chwytny odgrywa ważną rolę podczas diagnozowania ewentualnych uszkodzeń w obrębie układu nerwowego, takich jak porażenie mózgowe lub uszkodzenie nerwów obwodowych, szczególnie z towarzyszącymi innymi niepokojącymi objawami.

Rzadko dzieci, które zaciskają piąstki, cierpią na poważne schorzenia neurologiczne. Chociaż wszelkie nieprawidłowości związane z odruchem chwytnym mogą wzbudzić niepokój, musimy zdawać sobie sprawę, że zaciskanie piąstek u większości maluszków wynika z naturalnej potrzeby zapewnienia sobie dodatkowej stabilizacji ciała.

W chwili narodzin, nasze „centrum” – czyli tułów – jest stosunkowo słabe, podczas gdy wszystko, co znajduje się bardziej na obrzeżach, jest silniej napięte. Noworodek ma zaciśnięte piąstki, jego ruchy są niespójne i dość chaotyczne.

Z biegiem czasu dochodzi jednak do procesu centralizacji napięcia mięśniowego – tułów staje się stabilniejszy, a rączki i nóżki coraz bardziej swobodne.

Około 3. / 4. miesiąca życia jesteśmy w stanie stabilnie leżeć na podłożu w symetrii i stopniowo wykonywać coraz bardziej izolowane ruchy. To wtedy dłonie stają się bardziej rozluźnione/otwarte bo dziecko jest bardziej stabilne (czuje się też dzięki temu bezpieczniej).

Mały człowiek staje się coraz bardziej świadomy, nie tylko chwytając przedmioty, ale również umiejętnie je puszczając. Kontrolowane rozluźnianie chwytu jest kluczowe do sprawnego manipulowania przedmiotami, przenoszenia ich z rączki do rączki czy wrzucania klocków do miseczki. 

Ważne jest również podczas rozszerzania diety, gdy dziecko, trzymając kawałek pożywienia w dłoni, musi kontrolować chwyt, aby pokarm mógł bezpiecznie trafić do ust.

Niemowlę, które ma trudności z rozluźnieniem rączek, może wydawać się spięte lub stawiać opór podczas czynności pielęgnacyjnych. Ciężko jest je rozebrać, ubrać czy umyć szczególnie w okolicach szyi.

Pomoc maluszkowi, który nadmiernie zaciska piąstki nie powinna skupiać się wyłącznie na dłoniach bo tak jak wspomniałam wcześniej ma to związek również ze stabilizacją ciała. 

I to właśnie w dużej mierze rola rodziców, ponieważ podczas pielęgnowania dziecka, czynności higienicznych, noszenia, układania wpływamy na stabilizację ciała, na komfort dziecka w tym na siłę zaciskania piąstek. 

Jak wspomóc maluszka, który zaciska piąstki?

• bardzo ważna jest prawidłowa pielęgnacja. Pełna komfortu dla dziecka, która nie będzie wywoływała zaciskania piąstek i strachu w przestrzeni. Dokładnie jak to robić pokazuję w moim kursie online “Prawidłowa pielęgnacja dziecka + masaż Shantala” —–zobacz TUTAJ——-Otrzymasz praktyczne wskazówki dotyczące przyjaznej pielęgnacji krok po kroku (na dwóch dziewczynkach w różnym wieku oraz na lalce)

Jeśli będziemy wykonywać wszelkie czynności przy dziecku szybko i chaotycznie dziecko może zaciskać piąstki ale też napinać się i prężyć lub płakać. Warto o ten komfort zadbać. Musimy też odpowiednio dobrać pozycję noszenia dla maluszka, zgodna z jego wiekiem i dająca mu komfort i poczucie bezpieczeństwa. 

• Niemowlę powinno mieć różne doświadczenia i leżeć na różnych podłożach i na twardych (mata) i na miękkim (łóżko). Zbyt miękkie podłoże nas otula, nie musimy pracować jak na twardej macie. Dlatego różnorodność to klucz. 
• kolejna rzecz to dziecko zaciska piąstki w stresie, płaczu, gdy jest głodne itp.
• Dbajmy o to by rękawki dziecka kończyły się na nadgarstkach. Jeśli będą dłuższe, będą drażniły wewnętrzną część dłoni i dziecko będzie na rękawie zaciskać dłoń.
• Zabawa w  klaskanie rączkami dziecka w linii środkowej, delikatne pocieranie jednej rączki o drugą, dotykanie prawej rączki do lewej stópki, kolanka i odwrotnie, przesuwanie rączek po twarzy i brzuszku, kładzenie własnej dłoni na tułowiu dziecka czy zachęcanie do chwytania piłki, położonej na brzuszku dziecka. 
• Głaskanie i poklepywanie powierzchni grzbietowej ręki od paluszków w stronę łokcia.
• Rozluźnianie barków (masaż Shantala lub krążenia ramion). Masaż Shantala jest w pakiecie z moim kursem online “Prawidłowa pielęgnacja dziecka + masaż Shantala” —–zobacz TUTAJ“ ale też dostępny jest do kupienia osobno.

Dorota