NEOFOBIA ŻYWIENIOWA

Coraz częściej zgłaszają się do mnie rodzice z dziećmi, które mają problemy z jedzeniem.

Takie dzieci boją się spróbować czegokolwiek nowego, odmawiają jedzenia produktów, które odbiegają wyglądem od tego co do tej pory jadły.

Ich dieta jest bardzo ograniczona i monotonna.

Neofobia żywieniowa to postawa wobec żywności objawiająca się unikaniem spożywania nowych produktów lub ogólnie niechęcią do ich spróbowania.

Neofobię żywieniową określa się jako zaburzenie należące do zaburzeń „wybiórcze jedzenie”, które wg. klasyfikacji Chatoor mieszczą się w szerszej grupie tj. sensoryczne awersje pokarmowe.

Bardzo często zdarzają się określenia takich osób jako wybrzydzające, grymaszące, mimo iż zaburzenia te należą do tej samej grupy, to jednak istnieje różnicowanie między nimi.

Różnica między neofobią żywieniową a wybrzydzaniem czy grymaszeniem polega na tym, że dziecko grymaszące odmawia jedzenia produktu, który wcześniej lubiło i jadało ale również nowych produktów ze względu na ich strukturę, barwę, podczas gdy dziecko neofobiczne przejawia postawę niechęci do jedzenia nieznanych mu produktów (także tych wyglądających na nieznane, ale podanych w innej formie niż zazwyczaj).

Grymaszenie, wybrzydzanie przy posiłku pojawia się najczęściej u dzieci ok. 2-3. roku i jest zjawiskiem przejściowym, często w ten sposób wyrażają swoją autonomię co idzie w parze z etapem rozwoju.

Neofobia żywieniowa zwykle objawia się w wieku 2-6 lat. Dziecko do pierwszego roku życia często jest otwarte na nowe smaki. Warto ten moment wykorzystać na poznawanie wielu smaków, nie tylko tych, które lubi matka.

W badaniu w populacji dzieci polskich co dziesiąte dziecko miało wysoki poziom neofobii żywieniowej (10,8%), największy odsetek dzieci z wysokim poziomem neofobii zaobserwowano w grupie dzieci 5-6-letnich. Jak widać jest to dość powszechny problem.

Skąd bierze się neofobia żywieniowa?

• Neofobia jest cechą uwarunkowaną genetycznie w 70-78% jednak 25% tej wariancji jest zależna od czynników środowiskowych takich jak np. odżywianie w okresie prenatalnym, sposób żywienia w okresie niemowlęcym i wczesnego dzieciństwa; osobowość, nawyki żywieniowe oraz styl życia.

• Preferencje smakowe kształtują się już w łonie matki. Ekspozycja na różne smaki w łonie matki ma wpływ na późniejszy stopień akceptowania nowych produktów. Smaki pokarmów przenikają do wód płodowych, które dziecko połyka. Po 38 tygodniu ciąży połyka ich ok. 500ml dziennie.

• Przeprowadzono badania, w których zaobserwowano, iż dzieci których matki w 3. trymestrze ciąży piły sok marchwiowy chętniej jadły przecier marchwiowy przy pierwszym kontakcie z tym produktem wprowadzanym do diety.

• Fakt, że szczyt neofobii nie występuje w okresie niemowlęcym, ale później w wieku wczesnego dzieciństwa dowodzi, że mimo genetycznego podłoża neofobia żywieniowa jest silnie zdeterminowana przez czynniki środowiskowe w tym zachowania żywieniowe rodziców, zatem może być również postawą wyuczoną. Preferencje smaku słodkiego zmieniają się pod wpływem doświadczeń związanych z żywnością.

• Z badań Beauchamp i Moran wynika, iż bezpośrednio po urodzeniu wszystkie badane dzieci (199 noworodków) preferowały słodzoną wodę w porównaniu z wodą niesłodzoną. Po ukończeniu 6 miesiąca życia preferencje dziecka względem słodzonej wody były warunkowane jego dotychczasowymi doświadczeniami.

  Dzieci, których matki podawały słodzoną wodę, wykazywały większe preferencje względem słodzonej wody, niż dzieci które nigdy jej nie piły.

  Dzieci w wieku przedszkolnym, którym zaproponowano trzy rodzaje serka tofu, zwykły, solony i słodzony, wybierały ten rodzaj, który był im znany, co sugeruje, że smak słodki jest bardziej preferowany, ale tylko w znanym kontekście żywnościowym.

• Zdaniem psychologów na postawę wobec żywności ma wpływ znajomość produktu, „nowa żywność” podobnie jak wszystko co nowe powoduje konflikt, ponieważ z jednej strony to co nowe wywołuje napięcie, strach, z drugiej zaś strony wywołuje zainteresowanie i ciekawość.

  Tak więc łatwiej jest zaakceptować nowy smak, (potrawę) jeśli jest on podawany z produktem już znanym, czyli np. z keczupem u dzieci starszych lub nowy produkt w ramach rozszerzania diety u niemowląt z mlekiem mamy.

  W badaniach Pliner i wsp. zaobserwowali, że dodatek znanego sosu do nieznanej potrawy sprawił, że dzieci kosztowały ją chętniej w porównaniu do tego samej potrawy bez sosu.

• Sposób karmienia ma kluczowe znaczenie na kształtowanie postaw względem żywności. Posiłki jakie są podawane przez rodziców mają znaczący wpływ na rozwój określonych preferencji żywieniowych ich dzieci. Już w trakcie karmienia piersią dziecko uczy się określonych smaków poprzez mleko matki, im bardziej urozmaicona jest dieta matki tym więcej nowych smaków próbuje dziecko.

  Zbyt późne wprowadzanie nowości w menu dziecka lub zbyt szybka rezygnacja z podawania nowego pokarmu po negatywnej reakcji dziecka to jeden z powodów późniejszej niechęci do jedzenia określonych produktów.

  Jak wynika z najnowszych badań przeprowadzonych w Centrum Zdrowia Dziecka, niemowlęta mają zbyt późno rozszerzaną dietę, 17% dzieci 6-miesiącznych jadało wyłącznie posiłki mleczne, które dominowały również w jadłospisie rocznych niemowląt.

  Jednym z rodzajów uczenia się jest uczenie się przez zmysły, czyli doświadczanie nowych smaków. Z badań wynika, iż dopiero próbowanie określonej nowej żywności ok. 10 razy powoduje jej akceptację.

• Ważny wpływ w zmniejszaniu postawy neofobicznej będzie miał również proces uczenia się przez zmysł dotyku, zwłaszcza dla małych dzieci poniżej 3. roku życia. Doświadczenia z żywnością poprzez jedzenie palcami, dają możliwość poznania nowego produktu, oswojenia się z jego wyglądem, konsystencją, fakturą a w konsekwencji do zaakceptowania go.

• Bardzo dużą rolę w procesie kształtowania postaw odgrywają relacje panujące między matką a dzieckiem. Atmosfera panująca w trakcie spożywania posiłków w tym zachowania takie jak narzekanie podczas jedzenia posiłków, nagradzanie dzieci smakołykami za zjedzenie nielubianych przez nie posiłków, przyczyniają się do wzrostu poziomu niechęci dziecka do zjadanych pokarmów.

• Dziecko uczy się również przez naśladowanie zachowań. Dziecko obserwujące matkę jedzącą określony produkt, łatwiej dawało się namówić na spróbowanie nowości.

Neofobia żywieniowa stanowi istotny problem zarówno z psychologicznego, jak i dietetycznego punktu widzenia.

Konsekwencje zdrowotne neofobii żywieniowej odnoszą się przede wszystkim do potencjalnie utraconych korzyści z powodu mało urozmaiconej diety i ograniczenia spożycia grup produktów bogatych w wartościowe składniki odżywcze.

Ocena poziomu neofobii jest istotna z punktu widzenia zmniejszenia ryzyka oddziaływania złej diety na występowanie chorób dietozależnych, jak również możliwości modyfikacji tej postawy, poprzez edukację żywieniową dzieci oraz rodziców.

Jeśli jesteś w ciąży to polecam zapoznać się z książkami na temat diety i jej rozszerzania.

Dodatkowo jak już dzidziuś będzie na świecie to masuj mu dziąsła i języczek palcem lub szczoteczkami. Jest duża szansa, ze dziecko nie będzie miało nadwrażliwości dotykowej w jamie ustnej. Wykonuj kilka powtórzeń delikatnie, policzki od środka, język i dziąsła.